Historia ŚZŻAK Okręg Zamość
Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej założono na I Walnym Zjeździe w dniach 14-15 marca 1990 r. z połączenia Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej, Związku Żołnierzy Armii Krajowej oraz organizacji kombatanckich na obczyźnie. Obecnie Związek jest największym w kraju stowarzyszeniem kombatanckim zrzeszającym byłych żołnierzy Armii Krajowej oraz członków organizacji niepodległościowych, które kontynuowały tę walkę po rozwiązaniu AK. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej wraz ze Związkiem Inwalidów Wojennych oraz Związkiem Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych należy do Światowej Federacji Kombatantów. Głównym celem organizacji jest obrona godności imienia i pamięci żołnierzy AK. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX w., po zorganizowaniu środowisk, kół i okręgów Związek liczył ponad 80 tys. członków, w roku 2008 – ok. 35 tys.
W chwili obecnej członków Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej jest ok. 10 tysięcy osób ze stażem żołnierskim w szeregach Armii Krajowej. Członkowie nadzwyczajni to około 5 tysięcy osób. Związek utrzymuje kontakt z kombatantami AK żyjącymi na Litwie, Białorusi i Ukrainie.
Struktury Związku tworzy 36 okręgów, w których pracuje 559 kół. Wśród okręgów jest pięć „bez ziemi”: Wileński, Poleski, Nowogródzki, Wołyński i Lwowski. Najwyższą władzą Związku jest Zjazd Delegatów, a w okresach międzyzjazdowych władzę sprawują Zarząd Główny oraz Główna Komisja Rewizyjna i Główny Sąd Koleżeński. Członkowie tych ciał są wybierani przez kolejny Zjazd Delegatów na okres trzyletni.
Operacyjnie działalnością Związku kieruje Prezes Zarządu Głównego, oraz 12 osobowe Prezydium Zarządu Głównego. Raz na trzy miesiące zbiera się Zarząd Główny, którego członkami, oprócz wyżej wymienionych, są prezesi istniejących Okręgów Związku. Okręgi mają własne zarządy i działają autonomicznie na swoim terenie, Zarząd Główny jedynie koordynuje ich pracę.
Zaangażowanie członków naszej pozarządowej organizacji, mające na względzie dobro Ojczyzny, umacnianie jej integralności i suwerenności, obronę dobrego imienia i pamięci AK jest bardzo potrzebne naszej współczesnej Ojczyźnie. Zacieśnianie więzi koleżeńskiej między żołnierzami AK, ich rodzinami i młodym pokoleniem, badanie, utrwalanie i rozpowszechnianie najnowszej historii Polski, tradycji i dziedzictwa ideowego AK, opieka nad Miejscami Pamięci Narodowej, podejmowanie pracy na rzecz krzewienia postaw patriotycznych wśród narodu polskiego oraz etosu Armii Krajowej, czy też wreszcie organizowanie licznych projektów patriotycznych, to nasz obowiązek wynikający z szacunku do pokoleń Polaków, którzy walczyli o niepodległą Rzeczpospolitą.
ŚZŻAK skupia aktualnie w swoich szeregach niewielką już ilość weteranów-żołnierzy Armii Krajowej. Jest to proces naturalny i nieunikniony. Przewidując taką kolej rzeczy, założyciele Związku wprowadzili do Statutu zapis umożliwiający wstąpienie w jego szeregi tym, którzy nie mając uprawnień kombatanckich chcą bezinteresownie podjąć pracę patriotyczną. Wprowadzeni do Związku – za zgodą weteranów – jako członkowie nadzwyczajni, mogą za aktywny udział w realizacji celów Związku, zgodnie ze Statutem, otrzymać także członkostwo zwyczajne uprawniające do zasiadania w jego władzach statutowych. Właśnie na tzw. w Związku Młode Pokolenie, następców weteranów – żołnierzy AK liczą władze naszej pozarządowej organizacji.
W strukturach organizacyjnych ŚZŻAK Okręg Zamość działa kilkuset osobowa grupa członków nadzwyczajnych i zwyczajnych niebędących żołnierzami AK, chętnie społecznie pracująca na rzecz realizacji naszych celów statutowych. Właśnie to Młode Pokolenie staje się następcą, kontynuatorem przekazywania kolejnym pokoleniom etosu Armii Krajowej.
Rozpoczęcie oficjalnej działalności naszego ŚZŻAK Okręg Zamość to początek 1990 roku. Od tego czasu powstawały na terenie jego działalności Koła Rejonowe, są przyjmowani nowi członkowie, którzy nie mieli szans na uznanie ich działalności konspiracyjnej za czasów PRL. Systematycznie rozbudowywano m. in. kalendarz uroczystości patriotyczno-religijnych ku pamięci odrzuconych przez ustrój komunistyczny bohaterów- żołnierzy AK i wspierającej ich masowo ludności cywilnej. Przy organizacji obchodów wszystkich świąt Związek starał się zawsze współpracować także i dzisiaj z wszystkimi życzliwymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi. Bardzo ważne jest i było dla członków Związku wsparcie Kościoła, władz rządowych i samorządowych, Wojska Polskiego, Policji, organizacji niepodległościowych, jednostek oświatowych, sponsorów, mediów, osób fizycznych itp. Dzięki takim wspólnym przedsięwzięciom cele naszego Związku mogą być osiągane efektywniej poprzez dotarcie do szerokiej grupy naszego społeczeństwa. Ważnym elementem każdej uroczystości jest udział sztandarów Armii Krajowej, wykonanych inicjatywy poszczególnych Kół Rejonowych i środków pozyskanych ze składek członkowskich.
Okręg posiada 31 zarejestrowane w ZG ŚZŻAK sztandary w tym 4 obwodowe, 1 pułkowy, pozostałe są w posiadaniu Kół Rejonowych. Niestety, ze względu na wiek weteranów, coraz mniej naszych pocztów sztandarowych bierze udział w uroczystościach. Jest więc to zadanie do realizacji dla Młodego Pokolenia naszych członków. Prosimy o pomoc w reprezentacji Kół na uroczystościach poprzez zgłoszenie się do pocztów sztandarowych tam, gdzie jest taka potrzeba. Piękne i dostojne sztandary AK z hasłem Bóg- Honor- Ojczyzna powinny być widoczne na wszystkich ważnych wydarzeniach i świętach na terenie naszego Okręgu.
Nasz zamojski Okręg należy do grupy najaktywniejszych jednostek ŚZŻAK funkcjonujących na terenie kraju i za granicą. Podejmowaliśmy i podejmujemy wiele działań także w kierunku obrony godności i dobrego imienia Armii Krajowej i Jej żołnierzy, walki o prawdę historyczną, opieki nad członkami Związku.
W czasie ponad dwudziestoletniej działalności Związku cały czas dbano o upamiętnianie miejsc walk i męczeństwa. Budowano nowe pomniki, fundowane często tak jak pomnik AK Inspektoratu Zamość usytuowany w Zamościu przy ul. Partyzantów, z dobrowolnych składek członków ŚZŻAK naszego Okręgu oraz dzięki pomocy patriotycznych sponsorów. W ostatnich latach organizowano coraz liczniejsze uroczystości, podejmowano nowe inicjatywy.
Bardzo ważnym zadaniem, jakie postawił przed sobą Okręg była także działalność oświatowa, praca z młodzieżą. W celu umożliwienia poznania przez młodzież najnowszej historii Polski, historii AK nasz Związek stale organizuje – we współpracy ze szkołami- spotkania weteranów z młodzieżą. Ponadto celem rozszerzenia efektywności pracy pośród młodzieży, po rozmowach i wspólnych ustaleniach, 6 kwietnia 2009 r. zostało podpisane porozumienie o współpracy pomiędzy Lubelskim Kuratorem Oświaty, a ŚZŻAK Okręg Zamość. Ze szczegółami dotyczącymi współpracy można zapoznać się w siedzibie Okręgu. Realizując to porozumienie Zarząd ŚZŻAK Okręg Zamość mając na uwadze szersze zainteresowanie młodzieży szkolnej tematyką związaną z AK podjął decyzję o zorganizowaniu konkursu historycznego skierowanego do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Do chwili obecnej przeprowadzono już dwie edycje konkursu, który- organizowany pod honorowym patronatem J.E. ks. Biskupa Wacława Depo i Prezesa ZG ŚZŻAK- spotkał się z dużym zainteresowaniem ze strony młodzieży. Bardzo pozytywnie oceniono przygotowanie konkursu oraz jego część finałową. Zapraszamy do propagowania kolejnych edycji Konkursu „Historia mojej małej Ojczyzny. Wspomnienia o żołnierzach SZP-ZWZ-AK Inspektoratu Zamość oraz ich powojenne losy”.
Ważną dla naszej działalności instytucją jest Muzeum Historyczne Inspektoratu Zamojskiego AK im. Stanisława Prusa ps. „Adam” w Bondyrzu w którym zgromadzone są liczne i cenne eksponaty związane z historią AK w naszym regionie. Będące własnością naszego Okręgu wyżej wymienione Muzeum, które rozpoczęło swoją działalność – staraniem śp. Jana Sitka – w 1972 roku, utrzymywane przez nasz Okręg i obecnie prowadzone społecznie przez syna założyciela jest odwiedzane przez pasjonatów historii. W ostatnim czasie dzięki staraniom władz Okręgu i pomocy pozyskanych sponsorów zostały przeprowadzone najpilniejsze prace remontowe tj. wymiana pokrycia dachu, wymieniono także rynny oraz zamontowano profesjonalne drzwi antywłamaniowe. Jest to jedyne muzeum o takim charakterze na terenie Zamojszczyzny, które powinno rozszerzyć swoją działalność jednak bez stałej pomocy nasz Związek nie jest w stanie z nielicznych składek członkowskich zabezpieczyć właściwej pracy tego Muzeum.
Cały czas wszyscy członkowie naszego Związku, w miarę swoich możliwości, aktywnie działają na rzecz realizacji celów statutowych. Zaangażowanie grupy osób z tzw. Młodego Pokolenia z chęcią służących swoją radą i wszelkiego rodzaju pomocą przynosi wiele pozytywnych efektów, a pośród nich jest m.in. reaktywacja jak dotąd kilku naszych Kół Rejonowych. Cieszy, że wspólnie angażując się w naszej pracy także jako Młode Pokolenie w Związku, organizujemy także spotkania z weteranami, występujemy z wnioskami awansowymi, wnioskami o nadania medali lub odznaczeń, pomagamy w kompletowaniu wniosków o zapomogi dla kombatantów.
Jednym z ważniejszych naszych osiągnięć jest ustanowienie w ostatnim okresie – za zgodą MSWiA, MON i wreszcie Prezydenta RP śp. Lecha Kaczyńskiego – Odznaki „Za zasługi dla ŚZŻAK Okręg Zamość”, którą decyzją Prezydium Zarządu uhonorowano już licznych zasłużonych członków Związku (m.in. wieloletnich członków pocztów sztandarowych), oraz osoby, które w sposób szczególny służyły naszemu Związkowi swoją radą i różnego rodzaju pomocą. Pośród odznaczonych są przedstawiciele Kościoła, WP, samorządowcy, nauczyciele, sponsorzy itp.
Wszyscy zaangażowani w pracę na rzecz naszego Związku a przede wszystkim nasi szanowni weterani, którzy mimo swojego wieku, zadziwiają nas energią i siłą w działaniu, pracują społecznie. Wspomagają nas na różne sposoby, aby Związek mógł jak najdłużej funkcjonować dla publicznego dobra i dla dobra naszej Ojczyzny. Członkowie naszego związku zrzeszeni w Kołach Rejonowych na terenie powiatów byłego województwa zamojskiego oraz powiatu krasnostawskiego i lubaczowskiego, mogą się w ostatnim okresie pochwalić oprócz wymienionych wcześniej, następującymi osiągnięciami:
- Aktywne współuczestniczenie ŚZŻAK Okręg Zamość przy powstawaniu pomników upamiętniających czyn zbrojny AK w Osuchach (oficjalne pisemne podziękowanie ze strony władz Gminy) i Hrubieszowie;
- Zasilanie za zgodą Weteranów szeregów ŚZŻAK członkostwem młodych ludzi, wobec coraz częstszych przypadków odchodzenia żołnierzy Armii Krajowej na tzw.„wieczną wartę”;
- Współorganizacja uroczystości patriotyczno-religijnych i aktywne uczestniczenie w nich pocztów sztandarowych naszego związku;
- organizacja w 2010 r. uroczystości XX-lecia ŚZŻAK Okręg Zamość, które przypadły w dniu Polskiego Państwa Podziemnego, a w ich ramach konferencji naukowej oraz rekonstrukcji historycznej odbicia żołnierzy AK i WiN z zamojskiego więzienia 8 maja 1946 r. Organizując tą uroczystość wyraziliśmy jednocześnie skuteczny sprzeciw ( zgodny ze stanowiskiem urzędów rządowych m.in Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz służb wojewody) wobec odnowy przez władze samorządowe Zamościa pomnika, znajdującego się na zamojskim cmentarzu przy ul. Partyzantów, gloryfikującego funkcjonariuszy UB, strażników więziennych
- współtworzenie Fundacji Budowy Centrum Wysiedlonych na Zamojszczyźnie;
- przeciwstawienie się podważaniu zasług dowódców AK, śp. Jana Śmiecha ps. „Ciąg” oraz Zenona Jachymka ps. „Wiktor” w drodze konferencji prasowych przedstawiających pozytywną dla działalności wymienionych opinię środowiska żyjących żołnierzy AK;
- ufundowanie kilku nowych tablic m.in. w Kościele Garnizonowym WP pw. Jana Bożego w Zamościu, Tomaszowie Lubelskim, Suścu, Uchaniach, Zwierzyńcu;
- Udzielanie pomocy przy wypełnianiu wniosków i pozyskiwaniu środków finansowych z Fundacji Polsko-Niemieckiej Pojednanie dla licznych osób-członków Związku.
- nawiązanie współpracy ze szkołami, organizacjami harcerskimi m.in. udział w spotkaniach z młodzieżą, przekazywanie w drodze umów części sztandarów będących własnością związku, celem umożliwienia ich uczestnictwa w uroczystościach ;
- zacieśnienie współpracy ze warszawskim środowiskiem żołnierzy 9 Pułku Piechoty AK;
- organizacja nieodpłatnych projekcji filmów „ Solidarni 2010”, „ Mgła” w Zamościu i Hrubieszowie.
- Organizacja konferencji naukowej w Tyszowcach dotyczącej stosunków polsko-ukraińskich w czasie II wojny światowej;
- Organizacja wspólnie ze Stowarzyszeniem „Jaworzniacy” wystawy obrazującej postawę młodego pokolenia Polaków wobec powojennej rzeczywistości politycznej Polski;
- uczestnictwo członków związku, w tym weteranów AK, w filmie E. Szakulickiej wyemitowanym w TVP Info poruszającym prawdę historyczną na temat akcji oddziału Zenona Jachymka „Wiktora” na Sahryń.
Cieszymy się szczególnie z okazywanej przez coraz to liczniejszą grupę osób chęci do współpracy z naszym Związkiem. Jesteśmy otwarci na nowe inicjatywy zgłaszane przez członków poszczególnych Kół Rejonowych. Zapraszamy wszystkich naszych członków, a w szczególności tych, którzy nie mieli jeszcze okazji do zaprezentowania swoich możliwości w działaniu i do kontaktu. Możemy z pełną odpowiedzialnością zapewnić, że wspólna praca przy realizacji podjętych zadań daje wszystkim dużo satysfakcji i zadowolenia, jest również zauważona i doceniona przez społeczeństwo. Wszystkich chętnych do wspólnego działania i szerszego zapoznania się z osiągnięciami Związku zapraszamy do odwiedzenia siedziby Okręgu, która mieści się w Zamościu przy ul. Partyzantów 3 pokój nr 31. Urzędujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 13.00.