Upamiętnienie Powstania Zamojskiego
Praca społeczników zrzeszonych w Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość na rzecz przypomnienia bohaterskich czynów żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego walczących w zapomnianym, zwycięskim Powstaniu Zamojskim.
Członkowie naszego Związku od ponad 30 lat działają społecznie na rzecz krzewienia postaw patriotycznych i etosu AK, angażując się m.in. w edukację i patriotyczne wychowanie młodzieży, rozwijanie obywatelskich inicjatyw, opiekę nad Weteranami AK, pielęgnowanie miejsc pamięci narodowej.
Ważnym fragmentem naszej pracy jest przywrócenie pamięci o zapomnianym, zwycięskim Powstaniu Zamojskim. W tym celu podjęliśmy już szereg inicjatyw upowszechniających wiedzę o tym bohaterskim czynie naszych Przodków.
Powstanie Zamojskie – walka zbrojna w obronie polskiej ludności Zamojszczyzny wysiedlanej przez niemieckiego okupanta w czasie II wojny światowej, była największym pod względem czasowym i terytorialnym aktem zorganizowanego oporu Polaków przeciwko zbrodniczej polityce niemieckiej na okupowanych przez III Rzeszę obszarach II Rzeczypospolitej. W zakresie zaangażowania militarnego sił zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego Powstanie Zamojskie ustępuje tylko Powstaniu Warszawskiemu.
Wybuchło ono w okresie gdy Niemcy hitlerowskie były u szczytu swojej potęgi. Zakończyło się ono jednak częściowym sukcesem, tj. zatrzymaniem niemieckiej, ludobójczej akcji wysiedlania polskiej ludności Zamojszczyzny, którego źródeł należy się doszukiwać w bardzo dobrej organizacji lokalnych struktur wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego oraz skutecznym pozyskaniu uzbrojenia po regularnych jednostkach Wojska Polskiego, kapitulujących we wrześniu 1939 roku m.in. po zakończeniu dwóch bitew pod Tomaszowem Lubelskim. Pozyskane w ww. sposób uzbrojenie stanowiło pod koniec 1942 roku główny oręż w rękach żołnierzy Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Powstańcy stoczyli kilkaset potyczek i bitew z oddziałami wojska niemieckiego i policji. Skuteczne działania wojskowe PPP nie przyniosłyby rezultatów, gdyby nie zdecydowane wsparcie ludności cywilnej. Mieszkańcy wstępowali do walczących oddziałów, pomimo zagrożenia niemieckim odwetem, wieś „żywiła” partyzantów i zapewniała im kwatery. Walka zbrojna podjęta przez żołnierzy AK i BCh była, obok porażek sił niemieckich na froncie wschodnim, jednym z głównych czynników, które zdecydowały o niepowodzeniu niemieckiej akcji kolonizacyjnej na Zamojszczyźnie. Z zaplanowanej liczby blisko 700 wsi Niemcy zdołali wysiedlić jedynie 297. Niestety do dzisiaj brakuje opracowania historycznego, które w sposób całościowy podejmowałoby temat Powstania Zamojskiego.
Członkowie ŚZŻAK O/Z nie ustają w pracy na rzecz pielęgnowania pamięci o żołnierzach PPP walczących w tym zapomnianym, krwawym, a jednak zwycięskim, bo w efekcie wstrzymującym wysiedlenia, akcie zbrojnym naszych Przodków. W kierunku upamiętnienia Bohaterów i Ofiar Powstania Zamojskiego nasz Związek od lat podejmuje liczne działania, wśród których wymienić należy między innymi produkcję filmu dokumentalnego pt. „Wszystko dla Polski. Powstanie Zamojskie 1942-1944”, którego pomysłodawcą i głównym inicjatorem powstania był Prezes ŚZŻAK Okręg Zamość Poseł Sławomir Zawiślak. W wyniku podjętych starań przez ŚZŻAK Okręg Zamość produkcję filmu dofinansował Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz inni darczyńcy. Film w reżyserii Magdaleny i Rafała Kołodziejczyków powstał we współpracy z Telewizją Polską S.A. Oddział w Lublinie, a swoją premierę miał w styczniu 2017 r. Zdobywa on liczne nagrody na festiwalach, również tych międzynarodowych, gdzie jest przedstawiana jego anglojęzyczna wersja. Film ma charakter edukacyjny. Płytę DVD z filmem nasz Związek bezpłatnie przekazał dla wykorzystania na lekcjach historii do szkół funkcjonujących na terenie czterech powiatów Zamojszczyzny. Staraniem Związku film został dołączony bezpłatnie do Tygodnika Zamojskiego, tygodnika katolickiego „Niedziela” oraz do wydania biuletynu UDSKiOR „Kombatant”.
Dzięki staraniom Związku oraz pozytywnej decyzji Dyrekcji na okres miesiąca film udało się umieścić w repertuarze zamojskiego kina „Stylowy”, gdzie nieodpłatnie był wyświetlany młodzieży szkolnej. Pokazywano go także na jednorazowych, nieodpłatnych pokazach w kinach na terenie całej Zamojszczyzny, w tym w Biłgoraju, Hrubieszowie i Tomaszowie Lubelskim. Ponadto film był emitowany w stacjach telewizyjnych, w tym w TVP Historia i TVP POLONIA, TVP 3 Lublin oraz był dystrybuowany bezpłatnie przez ŚZŻAK Okręg Zamość do zainteresowanych organizacji, stowarzyszeń.
Emisja filmu stanowiła jeden z ważniejszych elementów projektu pn. „Niezłomni Żołnierze Zamojszczyzny – żywa lekcja patriotyzmu”, skierowanego do młodzieży szkolnej, realizowanego przez nasz Związek przy wsparciu MON. W 2020 roku w projekcie uczestniczyło ok. 1200 uczniów, którzy odwiedzili, będące własnością ŚZŻAK O/Z, Muzeum Historyczne Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej im. ppłk. Stanisława Prusa ps. „Adam” w Bondyrzu i obejrzało ten cenny dokument, a z kolei w kolejnej edycji ww. projektu w 2021 r. film był emitowany do szkół działających na terenie działalności Kuratorium Oświaty w Lublinie Delegatura w Zamościu poprzez przekaz internetowy, a po jego pokazie odbywały się dyskusje z zaproszonymi gośćmi.
Powstanie Zamojskie promowane jest na terenie ww. Muzeum poprzez nowoczesną ekspozycję pn. „Niezłomni Zamojszczyzny – walka zbrojna o niepodległość w latach 1939-1953”, która umożliwia zapoznania się z historią Niezłomnych Zamojszczyzny, w tym Bohaterów Powstania Zamojskiego.
Na potrzeby bezpłatnego wypożyczania m.in. do szkół, innych zainteresowanych podmiotów organizacyjnych, Związek we współpracy z IPN Warszawa przygotował wystawę mobilną pt. „Powstanie Zamojskie 1942-44”, która ponadto dostępna w formie elektronicznej: https://akzamosc.pl/wystawa-powstanie-zamojskie/. Składa się ona z 31 plansz, na których prezentowane są informacje dotyczące walk zbrojnych na Zamojszczyźnie w latach 1939-44. Temat Powstania Zamojskiego był intensywnie obecny także w innych projektach realizowanych przez działający przy naszym Muzeum Uniwersytet Powszechny.
Ważne miejsca pamięci narodowej na terenie Zamojszczyzny są opisane dla zwiedzających nasz region w przygotowanej przez nasz Związek elektronicznej publikacji przewodnika (eBook) oraz aplikacji na smartfony z androidem „Zamojskie Drogi do Niepodległości” – mobilnym przewodniku śladami Powstania Zamojskiego.
Upamiętnienie ważnych wydarzeń związanych z Powstaniem Zamojskim i bohaterskiej walki żołnierzy AK i BCh w obronie ludności Zamojszczyzny od lat prowadzone jest także poprzez organizację przez Związek uroczystości patriotycznych, spotkań z Weteranami AK, konkursów historycznych dla młodzieży, w tym kolejnych edycji konkursu historycznego pn. „Historia mojej małej Ojczyzny. Wspomnienia o żołnierzach SZP-ZWZ-AK Inspektoratu Zamość oraz ich powojenne losy” organizowanego we współpracy z Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Wydane staraniem Związku publikacje historyczne stanowią równie ważne źródło wiedzy o działalności Armii Krajowej i Powstaniu Zamojskim. Wszystkie nasze publikacje (także filmy), przekazywane są bezpłatnie od lat m.in. za pośrednictwem Lubelskiego Kuratorium Oświaty Delegatura w Zamościu, m.in. do szkół oraz dodatkowo udostępniane są do powszechnego wykorzystania na stronie internetowej Związku.
Jednym z ważnych działań ŚZŻAK O/Z mającym na celu upamiętnienie Powstania Zamojskiego jest uruchomienie i organizacja (urządzenie), dotychczas nieistniejącej, celi poświęconej pamięci Żołnierzy AK Inspektoratu Zamość na terenie wyremontowanej Rotundy Zamojskiej. W celi nr XX, uczęszczanego licznie m.in. przez turystów miejsca pamięci narodowej, dzięki temu działaniu godnie przywołano wielki zakres działalności PPP na terenie Zamojszczyzny, bohaterstwo patriotycznego czynu naszych przodków. W celi zostały umieszczone m.in. 4 tablice informacyjne, jedna zawiera informacje o Powstaniu Zamojskim.
Przypomnieć też należy, że dzięki staraniom członka naszego Związku Posła S. Zawiślaka, w 2012 roku Sejm RP przyjął uchwałę w sprawie uczczenia 70. rocznicy wysiedleń z Zamojszczyzny, w której podsumowaniu Sejm wyraził uznanie dla zbrojnego czynu Żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego, którzy w Powstaniu Zamojskim zbrojnie przeciwstawili się niemieckiej eksterminacji Narodu Polskiego. W 2022 roku podobnie na wniosek Posła S. Zawiślaka – Prezesa ŚZŻAK O/Z Sejm RP podjął kolejną uchwałę tym razem przywołującą pamięć Bohaterów Powstania Zamojskiego.
Ważnymi działaniami na rzecz upowszechniania informacji o Powstaniu Zamojskim były:
- Organizacja państwowych obchodów 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego – 20 listopada 2022 r., Warszawa
W niedzielę, 20 listopada 2022 r. w Warszawie odbyły się, zorganizowane przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Ministra Jana Józefa Kasprzyka oraz Posła na Sejm RP Sławomira Zawiślaka, Prezesa Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość, centralne, państwowe uroczystości z okazji 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego – drugiego co do wielkości po Powstaniu Warszawskim oraz największego pod względem czasowym i terytorialnym aktu zorganizowanego oporu Polaków przeciw zbrodniczej polityce III Rzeszy niemieckiej. Obchody upamiętniające Powstanie Zamojskie po raz pierwszy odbyły się w wymiarze państwowym. Uroczystość została objęta Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości.
Celem zorganizowanych obchodów było godne uczczenie pamięci żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego (Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich), walczących za Ojczyznę i w obronie ludobójczo wysiedlonej polskiej ludności Zamojszczyzny oraz ofiar niemieckiej eksterminacji Narodu Polskiego na Zamojszczyźnie, w tym Dzieci Zamojszczyzny.
Centralne obchody rozpoczęły się od uroczystej Mszy Świętej w Katedrze Polowej Wojska Polskiego odprawionej w intencji zmarłych i poległych uczestników Powstania. Eucharystię sprawowało liczne grono kapelanów Ordynariatu Polowego, przewodniczył jej ks. płk Kryspin Rak, Wikariusz Generalny – Zastępca Biskupa Polowego. Eucharystia rozpoczęła się od wprowadzenia Chorągwi Wojska Polskiego, pocztów sztandarowych oraz – zwartym pododdziałem – grup rekonstrukcji historycznej. Po jej zakończeniu miał miejsce krótki koncert pieśni patriotycznych w wykonaniu młodych solistów i zespołów przybyłych — na zaproszenie ŚZŻAK O/Z — z czterech powiatów Zamojszczyzny.
Następnie na Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego, przy Grobie Nieznanego Żołnierza, gdzie znajduje się tablica poświęcona walce Zamojszczyzny z okupantem w latach 1942-1943 odbyła się dalsza oficjalna część uroczystości. Oprawę ceremonialną obchodów zapewniła Wojskowa Asysta Honorowa z Dowództwa Garnizonu Warszawa. Centralnym punktem obchodów był Apel Pamięci. Podczas apelu hołd poległym oddali przedstawiciele najwyższych władz państwowych, urzędów centralnych, instytucji publicznych, stowarzyszeń oraz licznie zgromadzeni mieszkańcy Zamojszczyzny i stolicy. Rangę uroczystości podniosła asysta licznych pocztów sztandarowych, grup rekonstrukcji historycznej, harcerzy.
- Organizacja regionalnych obchodów z okazji 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego – 11 grudnia 2022 r., Zamość
W niedzielę, 11 grudnia 2022 r. w Zamościu odbyły się, zorganizowane przez Posła na Sejm RP Sławomira Zawiślaka, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość, Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego Zamojszczyzna regionalne uroczystości z okazji 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego.
Uroczystość została objęta Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości, Patronatem Honorowym Ministra Obrony Narodowej Mariusza Błaszczaka, Patronatem Honorowym Szefa Urzędu Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jana Józefa Kasprzyka oraz Patronatem Honorowym Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dra Karola Nawrockiego.
Regionalne obchody rozpoczęły się, pomimo wyjątkowo trudnych warunków atmosferycznych, przy pomniku Armii Krajowej. Po odśpiewaniu Hymnu Narodowego i podniesieniu flagi na maszt uczestników uroczystości powitał Witold Marucha Sekretarz ŚZŻAK Okręg Zamość. Następnie podziękował on Grupom Rekonstrukcji Historycznej za wsparcie organizacji centralnych i regionalnych uroczystości. W ramach podziękowania za dobrą współpracę przedstawicielom obecnych grup: GRH im. por. Konrada Bartoszewskiego ps. „Wir” z Biłgoraja, GRH Ludności Cywilnej z Tomaszowa Lubelskiego, GRH im. Tadeusza Zieleniewskiego z Majdanu Obleszcze, GRH Tomaszowski Szwadron im. I Pułku Kawalerii Ochrony Pogranicza zostały wręczone okolicznościowe dyplomy. Podziękowanie za pomoc i udział w uroczystościach z rąk Posła Sławomira Zawiślaka, Prezesa ŚZŻAK O/Z otrzymali także uczniowie Liceum Ogólnokształcącego Centrum Szkół Mundurowych im. Powstania Zamojskiego w Zamościu.
Uroczystości odbyły się zgodnie z ceremoniałem wojskowym. Oprawę ceremonialną obchodów zapewniła Wojskowa Asysta Honorowa z Dowództwa Garnizonu Zamość. Centralnym punktem obchodów był Apel Pamięci. Podczas apelu hołd poległym oddali przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, oficerowie i żołnierze Wojska Polskiego, służb mundurowych, przedstawiciele organizacji społecznych, młodzież szkolna m.in. reprezentacja Liceum Ogólnokształcącego Centrum Szkół Mundurowych im. Powstania Zamojskiego w Zamościu, harcerze z 10. Drużyny Harcerskiej „Traperski Krąg” z Suśca z harcmistrz Anną Rojek oraz mieszkańcy Zamojszczyzny. Rangę uroczystości podniosła asysta pocztu Wojska Polskiego i kilkunastu pocztów sztandarowych z Kół Rejonowych ŚZŻAK O/Z (Zamość, Stary Zamość, Hrubieszów, Dołhobyczów, Łabunie, Mircze, Tomaszów Lubelski, Zwierzyniec, Narol, Skierbieszów, Uchanie, Trzeszczany, Tyszowce, Grabowiec, Komarów oraz poczet Okręgu Zamość).
Oficjalną część zakończyło złożenie przez delegacje wieńców przy pomnikach Armii Krajowej oraz Batalionów Chłopskich (ul. Partyzantów).
Następnie uczestnicy w pochodzie z kompanią honorową WP, pocztami sztandarowymi – z przerwą na złożenie wieńców i kwiatów przy pomniku BCh – przeszli do Kościoła pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie w Zamościu, gdzie odbyła się uroczysta Msza Św. w intencji poległych i zmarłych uczestników Powstania Zamojskiego. Eucharystii przewodniczył Jego Ekscelencję Ks. Biskup dr Marian Rojek Ordynariusz Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej razem z Proboszczem Parafii Ojciec Andrzejem Zalewskim Gwardianem Klasztoru, Księdzem ppłk. dr Tomaszem Skupieniem – kapelanem wojskowym Garnizonu Zamość, Księdzem dr. Leszkiem Bruśniakiem, Księdzem por. Konradem Zalewskim- kapelanem WOT.
Na zaproszenie Zarządu ŚZŻAK O/Z z koncertem wraz z solistami wystąpiła Orkiestra Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego. Na prośbę Prezesa ŚZŻAK O/Z Zespół wykonał m.in. pięć utworów z okresu Powstania Zamojskiego, walk partyzanckich, które towarzyszyły powstańcom w chwilach niedoli oraz w zwycięskich bitwach, potyczkach, zagrzewając ich do walki o wolność Ojczyzny.
Podczas wydarzenia przedstawiciele Poczty Polskiej S.A. zaprezentowali, wydaną na wniosek Zarządu ŚZŻAK O/Z, kartkę pocztową z nadrukowanym znakiem opłaty pocztowej o tytule „80. rocznica wybuchu Powstania Zamojskiego” oraz folder promujący emisję. Kartka została podpisana przez Posła Sławomira Zawiślaka, Jego Ekscelencję Ks. Biskupa dr. Mariana Rojka Ordynariusza Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej oraz Dyrektora Centrum Poczty Polskiej Ochrona – Ośrodek Henryka Ścibora.
Wydarzeniu towarzyszyła także specjalnie przygotowana z tej okazji, na wniosek ŚZŻAK O/Z, przez Biuro Edukacji Narodowej IPN w Warszawie, wystawa poświęcona Powstaniu Zamojskiemu.
Efektem wieloletnich działań ŚZŻAK O/Z na rzecz przywołania pamięci o krwawym, zapomnianym ale zwycięskim Powstaniu Zamojskim było także podjęcie inicjatywy budowy Pomnika Powstania Zamojskiego
- Uroczystość odsłonięcia Pomnika Powstania Zamojskiego oraz konferencja naukowa pt. „Powstanie Zamojskie” – 6 grudnia 2023 r., Muzeum Historyczne Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej im. Stanisława Prusa „Adama” w Bondyrzu.
W dniu 6 grudnia 2023 r. na terenie Muzeum Historycznego Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej im. Stanisława Prusa „Adama” w Bondyrzu odbyła się uroczystość odsłonięcia Pomnika Powstania Zamojskiego oraz konferencja naukowa pt. “Powstanie Zamojskie”.
Organizatorami uroczystości byli Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość, Instytut Pamięci Narodowej, Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego Zamojszczyzna, Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego J. Paderewskiego.
Przedsięwzięcie budowy upamiętnienia zostało współfinansowane przez Instytut Pamięci Narodowej, ZDI Sp. z .o.o. oraz środki zabezpieczone przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość. ŚZŻAK Okręg Zamość jako wnioskodawca projektu udostępnił teren pod budowę i pokrył koszty fundamentów pod pomnik.
Wsparcia organizacji uroczystości oraz konferencji naukowej udzielił Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego J. Paderewskiego i Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego Zamojszczyzna.
Uroczystości odsłonięcia pomnika rozpoczęły się zgodnie z ceremoniałem wojskowym od złożenia meldunku o gotowości do uroczystości przez dowódcę kompanii honorowej ppor. Adama Ryczko, Zastępcy Dowódcy 18. Pułku Przeciwlotniczego im. gen. bryg. Feliksa Kamińskiego z Sitańca Panu ppłk Wojciechowi Jakubczykowi. Po dokonaniu przeglądu i powitaniu z pocztami sztandarowymi, został odśpiewany Hymn Rzeczypospolitej Polskiej z podniesieniem flagi narodowej na maszt. Poczet Sztandarowy wystawił 3.Zamojski Batalion Zmechanizowany w osobach – ppor. Kasza Tomasz, kpr. Krzysztof Zieliński, kpr. Adrian Smyk.
Następnie Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Pan Adam Siwek wprowadzając w temat uroczystości przedstawił zebranym rys historyczny, dotyczący Powstania Zamojskiego.
Po historycznym wprowadzeniu przedstawiciel Stowarzyszenia Rozwoju Lokalnego Zamojszczyzna Pan Krzysztof Pilip powitał zgromadzonych gości.
Po powitaniu gości przybyłych na uroczystość, głos zabrali przedstawiciele organizatorów Poseł na Sejm RP Sławomir Zawiślak Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość i Prezes IPN dr Karol Nawrocki.
Po przemówieniach zostały także odczytane listy okolicznościowe. List do uczestników wystosował Szef Urzędu Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Minister Jan Józef Kasprzyk.
Następnie miała miejsce ceremonia wręczenia odznaczeń państwowych. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Zarządu ŚZŻAK O/Z uhonorował osoby zasłużone w służbie państwu i społeczeństwu. Dokonano również wręczenia odznaczenia ŚZŻAK Okręg Zamość, zatwierdzonego przez Kancelarię śp. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego „Odznaki Zasługi ŚZŻAK Okręg Zamość”, którą uhonorowani zostali : Pan dr Karol Nawrocki Prezes IPN, Pan prof. Jan Żaryn Dyrektor Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej, Pan Adam Siwek Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, Pani Joanna Sulej-Piskorz Zastępca Dyrektora Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, Pan Janusz Brzozowski Radny Rady Powiatu Zamojskiego, Pan Józef Mazur członek ŚZŻAK O/Z Koła Rejonowego w Komarowie.
Po ceremonii dekoracji i wręczeniu podziękowań miało miejsce oficjalne odsłonięcie i poświecenie pomnika, które stanowiło ważne podsumowanie starań strony społecznej, pracy społeczników na rzecz upamiętnienia czynu bohaterskiego zrywu Żołnierzy Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich, naszych Przodków.
Decyzją partnerów przedsięwzięcia pomnik stanął na terenie, będącego własnością Muzeum Historycznego II Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej im. Stanisława Prusa “Adama” w Bondyrzu. Pomnik będzie wzmacniał i wzbogacał przekaz edukacyjny Muzeum.
Symbolicznego odsłonięcie Pomnika dokonali: Prezes IPN dr Karol Nawrocki, Poseł na Sejm RP Sławomir Zawiślak Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość.
Modlitwę poprowadził i pomnik poświęcił ks. Artur Sokół Proboszcz Parafii pw. Świętej Bożej Opatrzności w Bondyrzu. Po uroczystym odsłonięciu pomnika został odczytany Apel Pamięci. Apel odczytała ppor. Wiktoria Kurasz z 18. Pułku Przeciwlotniczego im. gen. bryg. Feliksa Kamińskiego w Sitańcu. Następnie odbyła się ceremonia złożenia wieńców i kwiatów przed pomnikiem.
Część oficjalną przy pomniku zakończyło złożenie meldunku o zakończeniu uroczystości i odprowadzenie Kompanii Honorowej oraz pocztów sztandarowych z miejsca uroczystości. Organizatorzy zaprosili uczestników na grochówkę przygotowaną przez Druhów OSP Płoskie.
Następnie uczestnicy patriotycznego wydarzenia przeszli do budynku Muzeum, gdzie odbyła się druga część spotkania – konferencja naukowa pt. „Powstanie Zamojskie”.
Inne, ważne działania to: