Obchody 82. rocznicy rozstrzelania rodziny Konrada Bartoszewskiego ps. „Wir” oraz Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych – 2 marca 2025 r, Józefów – relacja
2025-03-10
W dniu 2 marca br. w Józefowie odbyły się uroczystości poświęcone 82. rocznicy egzekucji Wacława, Janiny i Wienisławy Bartoszewskich, ojca, matki i siostry Konrada Bartoszewskiego ps. Wir, miejscowego Komendanta Armii Krajowej i żołnierzom AK ziemi józefowskiej.
Niedzielne uroczystości rozpoczęły się w Kościele parafialnym pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Józefowie. Mszę Świętą w intencji zamordowanych oraz pamięci Żołnierzy Wyklętych odprawił w koncelebrze ks. dziekan Zenon Mrugała i ks. Paweł Dynaka. Bogaty rys historyczny wydarzeń sprzed 82 lat przedstawił w homilii ks. Paweł Dynaka. Oprawę Mszy Św. przygotowały harcerki z susieckiej „dziesiątki”, które zaprezentowały się w kilku piosenkach patriotycznych pod koniec liturgii, co bardzo podobało się wiernym. Po Mszy Św. w szyku przemaszerowano pod tablice znajdujące się na murze kościelnym, a upamiętniające Żołnierzy Niezłomnych z terenu gminy Józefów, gdzie złożono wiązanki kwiatów i zapalono znicze pamięci. Następnie uczestnicy patriotycznego wydarzenia przeszli za sztandarami pod tablicę poświęconą rozstrzelanej rodzinie Konrada Bartoszewskiego ps. Wir, znajdującej się na ścianie budynku miejscowego banku. Tam również przybyłe delegacje złożyły wieńce, kwiaty i znicze pamięci. Wartę honorową przy w/w tablicach zaciągnęli harcerze susieckiej „dziesiątki”.
Powyższe obchody to upamiętnienie przeprowadzonej w dniu 26 lutego 1943 r. w Józefowie dokonanej przez Niemców publicznej egzekucji rodziny, dowódcy miejscowego oddziału Armii Krajowej, Konrada Bartoszewskiego ps. „Wir” jego ojca Wacława, matki Janiny i siostry Wienisławy. Pośrednią przyczyną egzekucji rodziny Konrada Bartoszewskiego była dekonspiracja struktur organizacyjnych Armii Krajowej rejonu Józefowskiego, spowodowana bardzo aktywnym jej udziałem w wydarzeniach Powstania Zamojskiego. Powstanie Zamojskie było odpowiedzią struktur Polskiego Państwa Podziemnego na plany wysiedlenia ludności polskiej z Zamojszczyzny i powstania pierwszego czysto niemieckiego okręgu osadniczego w ramach Generalnego Planu Wschodniego. Bezpośrednią przyczyną egzekucji było rozbicie posterunku policji w Józefowie przez oddział Czesława Mużacza ps. „Selim” i uwolnienie aresztowanych wieczorem 25 lutego 1943 r. „Wira” i jego zastępcy Hieronima Miąca, ps. „Korsarz”. Wezwane z Zamościa posiłki niemieckie nie puściły płazem uwolnienia aresztowanych. O świcie 26 lutego otoczyły miasto i spędzili mieszkańców do budynku gminy, gdzie dokonano selekcji, oddzielając rodziny uznane za bandyckie od pozostałych, grożąc im rozstrzelaniem. Ostatecznie na oczach zgromadzonych na rynku mieszkańców rozstrzelano tylko rodzinę „Wira” i wywieziono do obozu w Zamościu 50 zakładników. Wydarzenia te żywe są w społeczności józefowskiej do dnia dzisiejszego.
Wydarzeniom, tym towarzyszy legenda, że Konrad Bartoszewski, nie chcąc dopuścić do przelewu krwi i śmierci innych mieszkańców Józefowa, nie dał pozwolenia na zaatakowanie miasteczka przez partyzantów i obserwował przez lornetkę przebieg egzekucji z pobliskich wzgórz kamieniołomów. Poświęcił swoja rodzinę dla dobra ogółu.
Bartoszewscy i ich tragiczna śmierć stała się dla miejscowej społeczności symbolem walki i męczeństwa, zaś ich syn Konrad Bartoszewski, zwany także Komendantem, symbolem patriotyzmu.
Uroczystość była również okazją do uczczenia Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. To święto państwowe obchodzone od 2011 roku poświęcone jest pamięci żołnierzy antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia. W preambule do Ustawy o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” czytamy: „Żołnierzom Wyklętym” – bohaterom antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienia dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu…”. Inicjatywę ustawodawczą w zakresie uchwalenia powyższego święta podjął w 2010 roku prezydent Lech Kaczyński. Uzasadnienie dołączone do projektu ustawy głosiło, że ustanowienie święta jest wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji patriotycznych, za krew przelaną w obronie Ojczyzny.
W uroczystości uczestniczyli m.in.: Poseł na Sejm RP Sławomir Zawiślak – Prezes ŚZŻAK O/Z, Burmistrz Józefowa Roman Dziura, sekretarz UM Józefów Robert Rabiega, Nadleśniczy Nadleśnictwa Józefów Urban Kolman wraz z pracownikami, Anna Mazurek – Dyrektor Szkoły Podstawowej im. Mieczysława Romanowskiego w Józefowie, Delegacja Szkoły Podstawowej w Majdanie Nepryskim im. Jana Pawła II, Prezes Koła Rejonowego ŚZŻAK Okręg Zamość w Józefowie Andrzej Wojtyło, Wiceprezes ŚZŻAK O/Z Józef Więcław, Członek Zarządu ŚZZAK O/Z harcmistrz Anna Rojek wraz z harcerzami z 10. DH „Traperski Krąg” im. Jana Leonowicza ps. „Burta” z Suśca, członkowie ŚZŻAK O/Z Koło Rejonowe Stary Zamość, delegacje w/w szkół, Poczty Sztandarowe ŚZŻAK O/Z z Józefowa i Starego Zamościa, poczty sztandarowe szkół z terenu gminy Józefów, przedstawiciele organizacji kombatanckich, władz państwowych i samorządowych, dyrektorzy i kierownicy jednostek gminy Józefów oraz firm i instytucji, mieszkańcy gminy Józefów. Niedzielnemu wydarzeniowi towarzyszył z kamerą telewizyjną reżyser Rafał Wieczyński. Patriotyczne spotkanie zakończyło wspólne zdjęcie przy pamiątkowej tablicy upamiętniającej zamordowanie Rodziny „Wira”. Dzień upamiętniania Żołnierzy Wyklętych trwał dalej. Susiecka „dziesiątka” odwiedziła również inne miejsca pamięci związane z Bohaterskimi Żołnierzami Armii Krajowej, którzy złożyli swe życie na ołtarzu Ojczyzny w imię jej wolności. Harcerze pokłonili się por. Janie Leonowiczowi, ps. „Burta”, zapalając przy pamiątkowej płycie w Nowinach znicze pamięci. Następnie odwiedzili odrestaurowany Cmentarz wojenny i Pomnik Żołnierzy Armii Krajowej w Błudku, zapalając również znicze pamięci. Działania młodzieży świadczą o potrzebie utrwalania i kultywowania etosu pamięci o Żołnierzach Armii Krajowej, o których można powiedzieć, że to Oni wskazali nam kierunek naszych działań.
Przypomnijmy, dnia 2 czerwca 2013 roku obok tablic upamiętniających poległych i pomordowanych mieszkańców Gminy Józefów w okresie II wojny światowej staraniem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość Koła Rejonowego w Józefowie odsłonięto i poświęcono tablicę upamiętniającą Żołnierzy Armii Krajowej poległych z rąk UB i NKWD: Starszego szeregowego Krystiana HERCA pseudonim „Tarzan”, Plutonowego Stefana HORODELSKIEGO pseudonim „Es”, Szeregowego Franciszka LALA pseudonim „Słowik”, Plutonowego Ignacego PYTERA pseudonim „Murzyn”, Kaprala Stanisława SZKLARZA pseudonim „Zawisza”.
Cześć i Chwała Bohaterom!