Uczcijmy 79. rocznicę zapomnianego Powstania Zamojskiego 1942-1943. Apel o wspólne, intensywne upamiętnienie w przestrzeni publicznej jego nazwy, patriotycznego czynu naszych przodków
2021-12-30
Powstanie Zamojskie – walka zbrojna w obronie polskiej ludności Zamojszczyzny wysiedlanej przez niemieckiego okupanta w czasie II wojny światowej, była największym pod względem czasowym i terytorialnym aktem zorganizowanego oporu Polaków przeciwko zbrodniczej polityce niemieckiej na okupowanych przez III Rzeszę obszarach II Rzeczypospolitej. Wybuchło ono w okresie gdy Niemcy hitlerowskie były u szczytu swojej potęgi. Zakończyło się ono jednak częściowym sukcesem, zatrzymaniem akcji wysiedlania polskiej ludności Zamojszczyzny, którego źródeł należy się doszukiwać w bardzo dobrej organizacji lokalnych struktur wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego oraz skutecznemu pozyskaniu uzbrojenia po regularnych jednostkach Wojska Polskiego, kapitulujących we wrześniu 1939 roku m.in. po zakończeniu dwóch bitew pod Tomaszowem Lubelskim. Stanowiło ono pod koniec 1942 roku główny oręż w rękach żołnierzy Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Powstańcy stoczyli kilkaset potyczek i bitew z oddziałami wojska niemieckiego i policji. Skuteczne działania wojskowe PPP nie przyniosłyby rezultatów, gdyby nie wsparcie ludności cywilnej. Mieszkańcy wstępowali do walczących oddziałów, pomimo zagrożenia niemieckim odwetem, wieś „żywiła” partyzantów i zapewniała im kwatery. Aktualnie brakuje opracowania historycznego, które w sposób całościowy podejmowałoby temat Powstania Zamojskiego. Jego skrótowy opis znajdziemy m.in. w poniższym artykule:
Walka zbrojna podjęta przez żołnierzy AK i BCh była, obok porażek sił niemieckich na froncie wschodnim, jednym z głównych czynników, które zdecydowały o niepowodzeniu niemieckiej akcji kolonizacyjnej na Zamojszczyźnie. Z zaplanowanej liczby blisko 700 wsi Niemcy zdołali wysiedlić jedynie 297.
W tym roku mija 79. rocznica Powstania Zamojskiego. Członkowie naszego Związku nie ustają w pracy na rzecz pielęgnowania pamięci o żołnierzach PPP walczących w tym zapomnianym, krwawym, a jednak zwycięskim, bo w efekcie wstrzymującym wysiedlenia, akcie zbrojnym naszych Przodków. W kierunku upamiętnienia Bohaterów i Ofiar Powstania Zamojskiego nasz Związek od lat podejmuje liczne działania, wśród których wymienić należy między innymi produkcję filmu dokumentalnego pt. „Wszystko dla Polski. Powstanie Zamojskie 1942-1944”, którego pomysłodawcą i głównym inicjatorem powstania był Prezes ŚZŻAK Okręg Zamość Poseł Sławomir Zawiślak. W wyniku podjętych starań przez ŚZŻAK Okręg Zamość produkcję filmu dofinansował Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz inni darczyńcy. Film w reżyserii Magdaleny i Rafała Kołodziejczyków powstał we współpracy z Telewizją Polską S.A. Oddział w Lublinie, swoją premierę miał w styczniu 2017 r. Zdobywa on liczne nagrody na festiwalach, również tych międzynarodowych, gdzie jest przedstawiana jego anglojęzyczna wersja. Film ma charakter edukacyjny. Płyta DVD z filmem przekazywana była bezpłatnie do szkół do wykorzystania na lekcjach historii. Film był dołączony bezpłatnie do Tygodnika Zamojskiego, tygodnika katolickiego „Niedziela” oraz wydania biuletynu UDSKiOR „Kombatant”. Więcej tutaj: https://akzamosc.pl/2019/06/07/film-wszystko-dla-polski-powstanie-zamojskie-1942-1944-jako-bezplatny-dodatek-do-tygodnika-zamojskiego/
Dzięki staraniom Związku oraz pozytywnej decyzji Dyrekcji na okres miesiąca film udało się umieścić w repertuarze zamojskiego kina „Stylowy”, gdzie nieodpłatnie był wyświetlany młodzieży szkolnej. Pokazywano go także na jednorazowych, nieodpłatnych pokazach w kinach na terenie całej Zamojszczyzny, w tym w Biłgoraju, Hrubieszowie i Tomaszowie Lubelskim. Ponadto film był emitowany w stacjach telewizyjnych, w tym w TVP Historia i TVP POLONIA, TVP 3 Lublin oraz był dystrybuowany bezpłatnie przez ŚZŻAK Okręg Zamość do zainteresowanych organizacji, stowarzyszeń. Emisja filmu stanowiła jeden z ważniejszych elementów projektu pn. „Niezłomni Żołnierze Zamojszczyzny – żywa lekcja patriotyzmu”, skierowanego do młodzieży szkolnej, realizowanego przez nasz Związek przy wsparciu MON. W projekcie uczestniczyło ok. 1200 uczniów, którzy w 2020 roku odwiedzili, będące własnością ŚZŻAK O/Z, Muzeum HistoryczneInspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej im. ppłk. Stanisława Prusa ps. „Adam” w Bondyrzu i obejrzało ten cenny dokument, a z kolei w edycji ww. projektu w 2021 r. film był emitowany do szkół działających na terenie działalności Kuratorium Oświaty w Lublinie Delegatura w Zamościu poprzez przekaz internetowy, a po jego pokazie odbywały się dyskusje z zaproszonymi gośćmi. Więcej tutaj: https://akzamosc.pl/2021/10/29/podsumowanie-projektu-pn-niezlomni-zolnierze-zamojszczyzny-zywa-lekcja-patriotyzmu-wspolfinansowanego-przez-ministerstwo-obrony-narodowej-lekcja-online-dla-szko/, https://akzamosc.pl/2021/10/04/lekcja-historii-online-w-ramach-projektu-pn-niezlomni-zolnierze-zamojszczyzny-zywa-lekcja-patriotyzmu-wspolfinansowanego-przez-ministerstwo-obrony-narodowej-29-wrzesnia/, https://akzamosc.pl/2021/06/24/pierwsze-spotkanie-w-ramach-projektu-szzak-o-z-pn-niezlomni-zolnierze-zamojszczyzny-zywa-lekcja-patriotyzmu-wspolfinansowanego-przez-ministerstwo-obrony-narodowej/.
Na stronie internetowej naszego Związku można też obejrzeć filmowe relacje, wspomnienia żołnierzy AK oraz świadków walk o niepodległość Ojczyzny na terenie Zamojszczyzny: https://akzamosc.pl/wspomnienia-video/, https://akzamosc.pl/notacje-filmowe-uczestnicy-i-swiadkowie-walk-o-niepodleglosc-polski-w-czasie-ii-wojny-swiatowej-i-po-1944-r/.
Powstanie Zamojskie promowane jest na terenie ww. Muzeum poprzez nowoczesną ekspozycję pn. „Niezłomni Zamojszczyzny – walka zbrojna o niepodległość w latach 1939-1953”, która umożliwia zapoznania się z historią Niezłomnych Zamojszczyzny, Bohaterów Powstania Zamojskiego.
Na potrzeby bezpłatnego wypożyczania m.in. do szkół, wszystkich zainteresowanych, przygotowana została też wystawa mobilna pt. „Powstanie Zamojskie 1942-44”, która ponadto dostępna w formie elektronicznej: https://akzamosc.pl/wystawa-powstanie-zamojskie/. Składa się ona z 31 plansz, na których prezentowane są informacje dotyczące walk zbrojnych na Zamojszczyźnie w latach 1939-44. Temat Powstania Zamojskiego jest intensywnie obecny także w projektach realizowanych przez działający w Muzeum Uniwersytet Powszechny. Ważne miejsca pamięci narodowej na terenie Zamojszczyzny są opisane dla zwiedzających nasz region w przygotowanej przez nasz Związek elektronicznej publikacji przewodnika (eBook) oraz aplikacji na smartfony z androidem „Zamojskie Drogi do Niepodległości” – mobilnym przewodniku śladami Powstania Zamojskiego.
Zapraszamy do zgłaszania aktualizacji do aplikacji,
Upamiętnienie ważnych wydarzeń związanych z Powstaniem Zamojskim i bohaterskiej walki żołnierzy AK i BCh w obronie ludności Zamojszczyzny od lat prowadzone jest także poprzez organizacje przez Związek uroczystości patriotycznych, spotkań z Weteranami AK, konkursów historycznych dla młodzieży, w tym już XII edycji konkursu historycznego pn. „Historia mojej małej Ojczyzny. Wspomnienia o żołnierzach SZP-ZWZ-AK Inspektoratu Zamość oraz ich powojenne losy” organizowanego we współpracy z Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Wydane staraniem Związku publikacje historyczne stanowią równie ważne źródło wiedzy o działalności Armii Krajowej i Powstaniu Zamojskim. Wszystkie nasze publikacje (także filmy), przekazywane są bezpłatnie od lat m.in. za pośrednictwem Lubelskiego Kuratorium Oświaty Delegatura w Zamościu, m.in. do szkół oraz dodatkowo udostępniane są do powszechnego wykorzystania na stronie internetowej: https://akzamosc.pl/nasze-publikacje/.
Jednym z ostatnich działań ŚZŻAK O/Z mającym na celu upamiętnienie Powstania Zamojskiego jest uruchomienie i organizacja (urządzenie), dotychczas nieistniejącej, celi poświęconej pamięci Żołnierzy AK Inspektoratu Zamość na terenie wyremontowanej Rotundy Zamojskiej. W celi nr XX, uczęszczanego licznie m.in. przez turystów miejsca pamięci narodowej, dzięki temu działaniu godnie przywołano wielki zakres działalności PPP na terenie Zamojszczyzny, bohaterstwo patriotycznego czynu naszych przodków. W celi zostały umieszczone 4 tablice informacyjne, jedna zawiera informacje o Powstaniu Zamojskim.
Przypomnieć też należy, że dzięki staraniom członka naszego Związku posła S. Zawiślaka, w 2012 roku Sejm RP przyjął uchwałę w sprawie uczczenia 70. rocznicy wysiedleń z Zamojszczyzny, w której podsumowaniu Sejm wyraził uznanie dla zbrojnego czynu Żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego, którzy w Powstaniu Zamojskim zbrojnie przeciwstawili się niemieckiej eksterminacji Narodu Polskiego.
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP20120000932/O/M20120932.pdf
Jako członkowie Związku podejmujemy merytoryczną polemikę z osobami, środowiskami podważającymi fakt wybuchu i efektu Powstania Zamojskiego. Przykład tutaj: https://akzamosc.pl/2021/03/19/damy-rade-pracujemy-dalej-odpowiedz-na-krytykujacy-nasz-zwiazek-i-prezesa-posla-s-zawislaka-artykul-gazety-wyborczej-zbrodnia-w-sahryniu-najwiekszy-mord-polskiego-podziemia-w-czasie-wojn/
Nasz Związek poprzez realizację licznych przedsięwzięć i projektów patriotycznych upowszechnia (także na gruncie krajowym i międzynarodowym) wiedze i utrwala pamięć o zapomnianym i pomijanym Powstaniu Zamojskim. Dla nas mieszkańców Zamojszczyzny Powstanie Zamojskie stanowi ważną część historii polskiego narodu. Szanując ofiarę i wielki wysiłek naszych przodków walczących i represjonowanych w trakcie Powstania Zamojskiego jesteśmy zobowiązani wydobyć je z narodowego zapomnienia. Obok kontynuowania troski o pamięć o ofiarach niemieckiej akcji wysiedleńczej na Zamojszczyźnie, w tym o Dzieciach Zamojszczyzny powinniśmy zdecydowanie wyeksponować, przypomnieć czyn zbrojny żołnierzy PPP walczących w Powstaniu Zamojskim. Dlatego za Prezesem ŚZŻAK Okręg Zamość S. Zawiślakiem informujemy o daleko posuniętych już rozmowach z Ministerstwem Edukacji i Nauki, mających na celu wpisanie do podstawy programowej nauczania historii w polskich szkołach pojęcia i informacji o Powstaniu Zamojskim — jego przebiegu i skutkach. Ważną, pozytywną deklarację zamieszczenia ww. informacji złożył Minister Pan Przemysław Czarnek. Informujemy, że nasz Związek podjął też aktywne starania o pozyskanie środków finansowych, zorganizowanie zespołu naukowców, celem przygotowania wydania monografii pt. „Powstanie Zamojskie” oraz — we współpracy ze środowiskiem filmowym — fabularyzowanego filmu dokumentalnego temat Powstania Zamojskiego. Liczymy na pozytywne rozpatrzenie złożonego już w tej sprawie wniosku.
Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość w obliczu przyszłorocznej 80. rocznicy Powstania Zamojskiego, widząc możliwości regionalnego podniesienia pamięci o Powstaniu Zamojskim zwraca się z apelem do władz samorządowych, instytucji i innych podmiotów o podjęcie wspólnego wysiłku dla jego przypomnienia, podjęcia intensywnych działań mających na celu uczczenie i należyte uhonorowanie wysiłku zbrojnego Powstania Zamojskiego. Wychodzimy do Państwa z inicjatywą upamiętnienia Powstania Zamojskiego między innymi poprzez nadawanie nazwy — Powstanie Zamojskie – ulicom, szkołom itp. W najbliższym czasie nasz Związek zwróci się z pisemną prośbą w tej kwestii m.in. do samorządów.
Światowy Związek Żołnierzy AK Okręg Zamość serdecznie dziękuje wszystkim instytucjom rządowym, samorządom, szkołom, Kościołowi, licznym organizacjom społecznym, osobom fizycznym za patriotyczną pracę na rzecz krzewienia postaw patriotycznych, za współpracę na rzecz krzewienia pamięci o działalności Armii Krajowej i Powstaniu Zamojskim. Szczególne podziękowania kierujemy do Dyrekcji, Grona Pedagogicznego, Rodziców i Uczniów Centrum Szkół Mundurowych w Zamościu za przyjęcie w 2017 roku przez szkołę imienia – Powstania Zamojskiego, a także jednego ze sztandarów Związkowych ufundowanych przez naszych członków, walczących w ww. Powstaniu żołnierzy 9 PP Leg. AK Ziemi Zamojskiej. Podobne podziękowania składamy dla żołnierzy 25. Zamojskiego Batalionu Lekkiej Piechoty w Zamościu, wchodzącego w skład 2 LBOT, którzy w 81. rocznicę powstania Polskiego Państwa Podziemnego i święta Wojsk Obrony Terytorialnej podczas uroczystości na Rynku Wielkim w Zamościu przejęli sztandar 9 Pułku Piechoty Legionów AK Ziemi Zamojskiej, zobowiązując się tym samym do kultywowania pamięci o Bohaterach walczących w Powstaniu Zamojskim: https://akzamosc.pl/2020/09/30/uroczyste-przekazanie-repliki-sztandaru-9-pp-legionow-ak-ziemi-zamojskiej-przez-szzak-okreg-zamosc-w-uzytkowanie-25-batalionowi-lekkiej-piechoty/